Darwin
1809 ko otsailaren 12an jaio zen The Mount,Shrewsbury-en. Britainia Handian eta Irlandako Erresuma Batuan bizi zen. Naturalista eta biologo ingelesa izan zen.1831n Hego Amerikako itsasaldea eta bereziki Galapagos uharteak ikertzera abiatu zen. 1831ko Abenduaren 27an gabon egunean abiatu eta Lurrari bira eman ondoren 1836ko urriaren 2an iritsi zen berriz Ingalaterrara. Han hasi zen gerora plazaratuko zuen hautespen naturalaren teoria garatzARGUDIOAK
- Mundu aldakor batena organismoa aritzen da ere.
- Aldatze prozesua apurkakoa eta etengabekoa da.
- Antzekotasunak dituzten organismoak ahaideak dira.
- 1859an bere ikerkuntzen laburbilduma osatzen zuen "Espezieen jatorriaz Hautespen naturalaren bidez" eman zuen argitara erabateko teoria iraultzailea plazaratuz. Bertan Darwinek, egindako aurkikuntzetan oinarri hartuta, ondorioztatu zuen izaki guztiok arbaso komuna geneukala eta gizakiok, zehazki, tximu eboluzionatuak ginela. 1882ko apirilaren 19an hil zen Downe-n (Kent, Ingalaterra). Bertako St.Mary elizan ehorztekoa bazen ere Royal Societyko bere lagunen eraginez Westminsterko Abadian egin zioten hileta elizkizuna eta bertan lurperatu zuten Isaac Newton eta John Herschelen ondoan.
- Darwinen bidaia luze horretan ezarri ziren eboluzioaren teoria bilakatu zenaren oinarriak:
- Izaki bizidun ugari aztertu eta bildu
- Azterketaren ondorioz ideia fixistak zalantzan jarri ziren
- Charles Lyell eta Thomas Malthusen lanak eragin handia izan zuten Darwinengan:
- Ideiak hartu zituen Lyellengandik eta izaki bizidunetan aplikatu zuen.
- Bizirik irauteko lehiaren ideia hartu zuen Malthusengandik.
EBOLUZIOAREN AZALPENAK:
Garai bateko naturalistek ziur zeuden espeziak gaur egun bezala zirela, fixismo deritzena.Eboluzioaren teoriaren kontrakoa da. Haien arabera jainkoak espezie guztiak sortu zituen eta dutela eboluziorik izan. Fosilak desagertu diren izaki bizidunak dira.
-Transformismoa: (jirafak)
Jean-Baptiste de Monet (1744-1829) eboluzioa nola gertatzen den sendotasunez azaldu zuen lehen zientzialaria izan zen. Transformazioa: izaki bizidun guztiek forma konplexuagoetara aldatzeko joera naturala dute. Izaki bizidunak bizitzeko eta ugaltzeko eboluzionatu zuten.
Eskuratutako karaktereen teoria:
- Inguruneko baldintzak aldatzen dira.
- Beste behar batzuk sortzen dituzte.
- Ohitura berriak sortzen dira: organo gehiago edo gutxiago, garatu edo atrofiatu… Izaki bizidunak aldatu egiten dira.
- Aldaketa horiek ondorengoei transmititzen zaizkie.
Darwinismoa: (untxiak)
BIGARREN TEORIA
Hautespen naturalaren bidezko eboluzioaren teoria, izaki bizidunek naturan duten eboluzioa azaltzeko mekanismoa:
- Bariazio txikiak daude espezie berekoenen artean. Gehienak heredatzen dira. Neurriari, kolorazioari edo elikagaiak lortzeko gaitasunari eragin diezaiekete.
- Bizirauteko borrola sortzen da inguruneko baldintzengatik.
- Aldaketa batzuek beste batzuek baino arrakasta gehiago dute. Biziraun edo ugaltzen direnak zorte hobeagoa izango dute.
- Espeziea aldatu egiten da. Alde bariazioak dituztenak geratuko dira (belaunaldi bakoitzean ugariagoak) eta ez dituztenak desagertu.
- Darwinismoa gaur egun.
- Herentzia hautespen naturalean lehengaia da. Darwinek ezin izan zuen bariazioa azaldu, ezta nola transmititzen zen belaunaldiz belaundi.
- Mutazioak material genetikoan gertatzen diren aldaketak dira. Heredatu egiten dira eta gehienak kaltegarriak dira. Neutroa da abantaila edo desabantailarik ez baditu. Inguruan zerbait aldatzen bada, mutazioa onuragarria edo kaltegarria bihurtzen da. Jasatea izango da bizirauteko eta ondorengo gehiago uzteko. Ez badute heriotza, material genetikoan geratzen dira ondorengoentzat, ezberdintasunak sortuz. Bat bateko aldaketa iraunkorrak dira. Zelula somatikoetan eta gametoetan sortu daitzeke.
- Ugalketa sexualak gene-konbinazio berriak sortzen ditu, bariazioa handituz. Asexualen mutaziorik gabe, ondorengoak gene-konbinazio bera dute.
Bariazioak mutazioz sortzen dira, geneen bidez, eta haietaz baliatzen da hautespen naturala. XX. mendeko arkikuntzei esker, zientzialariek Darwinen teoria berrikusi zuten.
- Lamarkismoa baztertu zuen.
- Nahastearen bidezko herentziaren ideia alde batera utzi zuten behin betiko.
- Neodarwinismoa: hautespen naturalaren teoria eta genetikari, paleontologiari eta ekologiari esker:
- Unitate ebolutiboa populazioa da.
- Alelo ezberdinak mutazio bidez sortzen dira.
- Fenotipoak zehazten dira. Ondorengoak izateko aukera gehiago dituzte. Oinarrizko aleloak gero eta ohikoagoak dira.
EBOLUZIOAREN ABIADURA
Gradualismoa: eboluzioa prozesu mantsoa eta graduala da. Saltoka?
Darwinek denborarekin fosilak aurkituko zirela pentsatzen zuen, bizi guztiaren eboluzioa jarraitzeko. Baina ez dago denen fosilik.
Saltazionismoa: ebozioaren abiadura oso irregularra da. Existitu badira, jasandako aldaketak oso azkarrak izan zirelako.
Etendunaren teoria: espezieek garai batzuetan ez dute aldaketarik izan, eta eboluzio biziko etapa motz batzuek eteten dituzte.
(Fosil-erregistroa)
Gaur egun, hau leundu eta eboluzioaren ohiko abiadura eta nolako aldaketak sortzen diren eztabaidatzen da.
HAUTESPEN NATURALA, EGOKITZEA ETA JITO GENETIKOA
Egokitzea: inguruneak herentziazko bariazio batean eragiten duen hautespen naturalaren ondorio da. Zoriz sortutakoak dira mutazio bidez, populazio batean, osoa aldatzen da, ingurura hobeto egokituta. Prozesu berriz sortzen da. Aniztasuna ez badu baldintza berrietara egokitzeko abantailarik, populazio desagertzen da (hartzak).
-Neutralismoaren teoria: aldaketa molekular gehienek egokitze neutroa izaten dute. Ez dute arbasoenak baino hobeagoak edo txarragoak, egokitzen.
-Jito genetikoa: aleloak handitzea edo gutxitzea zoriaren araberakoak dira. 